10. Het raadsel dat 'evolutie' heet

 

De paradox van het onvolmaakte brein

De kennis over de evolutie van de mens is de basis voor het begrijpen van het menselijk gedrag. Bij de evolutie gaat het om de ontwikkeling van de eerste eencelligen tot huidige mens, over een periode van miljarden jaren. Een van de belangrijkste constateringen van de evolutie is, dat het hierbij gaat om een ontwikkelingsproces, dat nog steeds gaande is. Vandaar dat bijvoorbeeld de ontwikkeling van ons brein, hoe ingenieus het inmiddels al geëvolueerd is, toch nog verre van volmaakt is. We zijn met de ontwikkeling van onze hersenen, in administratieve termen, op het niveau van de 'kaartenbak', terwijl wij, om alle problemen om ons heen te kunnen begrijpen en op te lossen, het brein van een 'super computer' zouden moeten hebben.

De meest paradoxale consequentie hiervan is, dat we juist door onze onvolmaakte hersenen, nauwelijks in staat zijn om de beperkingen van onze hersenen te begrijpen. Het klinkt tegenstrijdig, maar hoe meer kennis iemand heeft, hoe meer hij (of zij) begrijpt hoe weinig hij weet.

De mens denkt in al zijn glorie over God en de volmaakte schepping, dat zijn brein wel zo perfect geschapen moet zijn, dat wat hij denkt en zegt wel tenminste in de buurt van de waarheid moet komen. Wat overigens volgens zijn primitieve brein, vaak alleen voor hemzelf geldt en niet voor de hersenen van anderen.

Het ontstaan van het leven

Een beknopte uitleg over de evolutie van de mens, kun je lezen op deze site: 

Het ontstaan van leven | Wetenschap: Natuurverschijnselen (infonu.nl)

Heel interessant zijn de boeken van Yuval Noah Harari over dit onderwerp en het boek 'Een kleine geschiedenis van iedereen die ooit heeft geleefd', van Adam Rutherford.  

De oudste fossielen van levende organismen zijn zo'n 3,5 miljard jaar oud. Van toen tot nu zijn we ontelbare voortplantingen en veranderingen in het leefmilieu op aarde verder, waardoor het leven zich heeft ontwikkeld tot de plant- en diersoorten zoals we die vandaag de dag kennen.  Er zijn nu twee belangrijke constateringen: 

1. Het verhaal over de schepping van de aarde en de mens, zoals dat binnen veel geloven wordt voorgesteld, is bewezen onjuist. Tot de dag van vandaag begrijpen de meeste mensen niet dat het leven op aarde is ontstaan uit een toevallig chemisch proces en zich verder heeft ontwikkeld tot toevallige vormen van leven zoals wij die nu kennen. Het onderliggend geheim is niet de hand van een schepper of een uitgewerkt plan, maar het simpele toeval dat tijdens een ongelofelijke lange periode en ontelbare voortplantingen er steeds nieuwe levensvormen zijn ontstaan. Iedere keer als uit twee levensvormen een nieuwe levensvorm ontstaat, zal deze nieuwe levensvorm grotendeels lijken op de twee levensvormen die hem hebben voortgebracht, maar ook net iets anders zijn. Als het stukje 'anders zijn' voordelig is voor de verdere voortplanting, kan het overgaan op de volgende generatie en kan daarmee ook weer de basis zijn voor een verder verbetering van die levensvorm. Om een voorstelling te maken van de tijdsduur van het evolutieproces, de volgende vergelijking. Stel dat we de tijd van de eerste fossielen van levende organismen tot de dag van vandaag vergelijken met de tijdsduur van een kalenderjaar, dan staat één dag voor 9,5 miljoen jaar (3,5 miljard jaar gedeeld door 365 dagen). Wij, de Homo Sapiens, zijn ongeveer 300.000 jaar geleden geëvolueerd uit primaten in Afrika. Dat wil zeggen dat  in ons voorbeeld de eerste Homo Sapiens op 31 december om ongeveer 23:15 uur op wereldtoneel verschijnt. De oudst bekende grottekeningen van onze voorouders zijn ongeveer 40.000 jaar oud. In ons voorbeeld zijn ze gemaakt op 31 december om ca. 23:54 uur. Tot slot gaan we naar het begin van onze jaartelling, 2021 jaar geleden. De geboorte van Christus heeft in ons voorbeeld om 23:59:42 uur plaatsgevonden. Welgeteld 18 seconde vóór het begin van het nieuwe jaar of in werkelijkheid 2021 jaar op een periode van 3.5000.000.000 jaar. Doe geen moeite om de grote getallen te begrijpen, ons brein kan dit helaas (nog) niet.
2. We zijn een van de vele menssoorten die ooit op deze aarde hebben geleefd. Van sommigen vinden we nog sporen in ons DNA, wat wil zeggen dat we met hen nog kinderen hebben voortgebracht. Ze zijn allemaal uitgestorven. Het komen en gaan van levensvormen heeft vooral te maken met de leefomgeving waarin zij zich gunstig konden ontwikkelen tot het moment dat veranderingen in het milieu hen fataal werd. Om een 'recent' voorbeeld te geven: de Neanderthaler leefde 900.000 jaar op de aarde voor hij uitstierf. Om de Neanderthaler te evenaren moeten we het nog 600.000 jaar zien vol te houden, terwijl wij nu al zien dat we tegen de grenzen aanlopen van het voor ons noodzakelijke leefmilieu.

Gedrag en evolutie

De invloed van de evolutie op het gedrag van mensen is zeer groot. Er is natuurlijk eerst de vraag of een bepaald gedrag aangeleerd of aangeboren is. Soms is dat duidelijk, maar soms ook lastig te achterhalen. Neem bijvoorbeeld de eigenschap 'lachen'. Je kunt je voorstellen dat de kleine mens ontdekt dat, als hij lacht hij aardiger gevonden wordt dan dat hij huilt. Al zal hij ook snel leren dat hij meer aandacht krijgt als hij huilt, maar dat terzijde. Lachen is dus aangeleerd kun je zeggen. Maar als je als volwassene een vriendelijk gezicht hebt, zou het zo kunnen zijn dat iemand anders je aantrekkelijker vindt dan iemand die steeds somber kijkt. Met als gevolg een grotere kans om een relatie te krijgen en dus een grotere kans op voortplanting (met de eigenschap van het (glim)lachen erbij). Kleine baby's die de voordelen van lachen nog niet geleerd kunnen hebben, toveren wel al heel vroeg in hun ontwikkeling een soort grijns op hun gezicht, dat door de verzorgers weer aandoenlijk wordt gevonden en de zorg voor de kleine mens stimuleert en daarmee de kans om het overleven van de baby vergroot. Zo zijn er nog ontelbare voorbeelden te geven. Lees er alles over in de boeken van Charles Darwin, de ontdekker van de evolutietheorie, zoals in het boek 'Het uitdrukken van emoties bij mens en dier'.

Veel van ons gedrag wordt beter begrepen als we de oorsprong ervan vanuit de evolutie kunnen verklaren. Denk bijvoorbeeld aan gedragingen als 'hoogtevrees' of 'angst voor spinnen'. Het gaat om gedrag dat voordelig is voor de voortplanting in al zijn facetten, zoals langer leven, aantrekkelijker gevonden worden als partner en een betere aanpassing aan het leefmilieu (the Survival of the fittest). 

Aanverwante thema's

Tot slot nog het volgende. Het onderwerp 'evolutie' kent nog twee interessante thema's.

1. De verschillende delen van de hersenen die volgtijdelijke tijdens de evolutie zijn ontstaan, met de bijbehorende eigenschappen. 

2. De verschillende soorten intelligentie en de intelligentie verschillen tussen de mensen.

Toepassingen bij dit inzicht

- Door de ontdekking van Charles Darwin is het beeld op de ontwikkeling van de mens fundamenteel anders dan tot die tijd werd aangenomen. Hoewel hij zijn theorie ruim 150 jaar geleden publiceerde, is de kennis over de evolutie nog steeds beperkt onder grote groepen mensen. Vooral de laatste jaren worden, door toepassing van nieuw DNA-onderzoek, grote stappen gemaakt in het oplossen van de vele raadsels rond de evolutie van de mens. De hiervoor genoemde boeken zijn een goed begin om er meer over te weten te komen. 

- Leer om bescheiden te zijn over je kennis en vaardigheden. Denk altijd goed na vóór je een belangrijke beslissing neemt en bedenk dat advies vragen soms erg 'verstandig' kan zijn. 

 

Mocht je nog vragen hebben of een opmerking naar aanleiding van dit inzicht, laat het dan weten via 'Contact'.