12. Mindfulness deel 2

De zeven kenmerken van Mindfulness 

In deel 1 heb ik verteld over de 'opmerkzame' en 'attente' manier waarop je het huidige moment kunt beleven. Nog even kort iets over 'attent zijn'. Je hoort wel eens dat over iemand wordt gezegd dat hij erg 'attent' is. Het gaat dan over iemand die bewust in het hier en nu leeft en daardoor beter de dingen om hem/haar heen, opmerkt. Hij/zij weet wanneer iemand jarig is of ziet bijvoorbeeld als iemand een nieuwe bril heeft. 'Attent zijn' is voor mij de basis van een aandachtige/Mindfulle levensvisie.

Mindfulness stelt je in staat een bepaalde innerlijke rust te vinden. Het is een soort levenshouding, een manier om met ons dagelijkse leven om te gaan. Iemand die Mindful in het leven staat, niet oordeelt en attent is, zal niet alleen zichzelf maar ook anderen in zijn/haar omgeving gelukkig maken. 

Om Mindfulness in de dagelijkse praktijk optimaal toe te passen, noemt Jon Kabat-Zinn zeven kenmerken. Ik bespreek hier de kenmerken 3 t/m 7.  Voor de  kenmerken 1 en 2 zie deel 1.

De zeven kenmerken van Jon Kabat-Zinn zijn:

1. Niet oordelen (zie deel 1)
2. Geduld hebben (zie deel 1)
3. Eindeloos opnieuw beginnen
4. Vertrouwen
5. Niet streven
6. Acceptatie
7. Los laten 

Eindeloos opnieuw beginnen

Ken je de film 'Groundhog Day'? Een man wordt iedere morgen op dezelfde tijd wakker en het blijkt steeds dezelfde dag te zijn. Hij weet wat de voorgaande dag is gebeurd en kan in de nieuwe dag alles opnieuw doen. Hij is zich bewust van de leuke dingen, maar weet ook wat er fout ging en hoe hij deze fout in de nieuwe (zelfde) dag kan voorkomen. Natuurlijk ook met nieuwe fouten die hij eerder nog niet had gemaakt. Hoe bewust zou je de huidige dag beleven als je hem al een keer had meegemaakt. Je zou weten wat ging komen en vermijden waar je gisteren spijt van had en extra genieten van de momenten die je graag wilt overdoen.

Het lijkt een beetje vreemd, maar eigenlijk krijg je iedere dag de kans om dingen bewust opnieuw te doen. Alle dingen die je dagelijks vanuit een onbewuste routine doet, kun je ook bewust beleven. Probeer het maar eens uit. Let op je dagelijkse eten, eten dat je al heel vaak in je mond hebt gestopt. Doe het nu met aandacht. Ben je bewust van de geur, de kleur en de smaak. Let op de mensen die je dagelijks ontmoet, maar nu met volle aandacht voor de persoon, die je bewust waarneemt. De kleding, de geur, de kleur van het gezicht, de haren, de stemming, alles alsof je de persoon voor het eerst in je leven ziet. De voorbeelden van de dagelijkse dingen die je bewust opnieuw kunt beleven zijn oneindig. Heb je wel eens goed naar je kamerplanten gekeken? Hoe ziet een billet van € 5,00 uit?  Enzovoorts. 

Vertrouwen

'Vertrouwen' betekent dat je gelooft, dat wat de ander zegt, waar is. Een geloof betekent dat de waarheid niet voor 100% uit onweerlegbare feiten bestaat. Een deel van de waarheid bestaat uit de aanname dat wat niet bewezen is, ook waar is. Met andere woorden het geloof in de waarheid is deels gebaseerd op het vertrouwen dat de ander de waarheid spreekt. Bijvoorbeeld: De huisarts zegt dat uit je bloedwaarden blijkt dat je ziekte A hebt. Dat is een feit. Vervolgens schrijft hij een medicijn voor om ziekte A te bestrijden. Je zult nu moeten geloven dat wat de huisarts zegt de waarheid is. 

Zeker zo belangrijk als het vertrouwen in anderen, is het vertrouwen in jezelf. De vraag is zelfs of je anderen kunt vertrouwen als je geen zelfvertrouwen hebt. Zelfvertrouwen betekent dat je gelooft in jezelf. Het is meer dan weten dat je iets kunt. Het is om met de woorden van Pippi Langkous te spreken, "ik denk dat ik het kan, want ik heb het nog nooit eerder gedaan". Je gelooft met andere woorden ook in dat deel van jezelf dat je nog moet ontdekken.

Wat betekent dit alles nu voor onze Mindfulle levensvisie. Even ervan uitgaande dat 'te licht van vertrouwen' en een 'onrealistisch groot zelfvertrouwen' ook nadelen heeft, is het in de regel zo dat een gebrek aan vertrouwen in ieder geval belastend is voor je levensgeluk. Het wordt dan al snel een psychologisch probleem. Je dagelijks functioneren, wordt erdoor beïnvloed, het kost veel energie en beperkt de mogelijkheden om zinvolle dingen te doen. Een paar willekeurige voorbeelden waarbij een gebrek aan (zelf)vertrouwen erg belastend is: - wantrouwen tegen de staat, - complot denken, - geen vertrouwenin de wergever, - wantrouwend naar de medische zorg, - denken dat mensen je niet aardig vinden, enzovoorts.

Niet streven

Een van de meest belastende bezigheden voor ons brein is onze onophoudelijke drang om dingen te moeten doen. Ken je het spreekwoord 'ledigheid is des duivels oorkussen'. Het is al heel oud en betekent zoveel als, 'een nietsnut is een makkelijke prooi voor de duivel'. Nietsnut komt van nietsdoen. Het is ons met de paplepel ingegeven dat we steeds iets moeten doen, iets moeten nastreven. Het is zelfs zo dat in onze hersenen een centrum is dat, als we even niets doen, wordt geactiveerd en ons met nieuwe gedachten bestookt. Je zult ontdekken bij de meditatie die ik nog ga bespreken in deel 3, dat het heel moeilijk is om je een langere tijd op de mediatie te concentreren, zonder dat je gedachten afdwalen. 

Streven heeft ook een nuttige betekenis en om dingen te bereiken, zal je ook ernaar moeten streven. Maar streven kan ook belastend zijn, namelijk als het een vorm is om je steeds te moeten bewijzen. Stop met streven als het in het hier en nu niet nodig is. Ontspan en geniet van het moment. Ben je bewust van zogenaamde 'belemmerende' gedachten die in je opkomen en je onnodig aanzetten tot het moeten doen van iets. Enkele voorbeelden die een relatie hebben met streven zijn: ik moet aardig gevonden worden, ik mag niet stilzitten, ik heb niet de juiste kleding aan, ik weet niet wat ik moet zeggen, hoe kan ik mij bewijzen, enzovoorts. Onderken deze gedachten, die alleen remmend zijn en je de vreugde in dit moment ontnemen. Ontspan en geloof in de kracht van niet streven.

Acceptatie 

Acceptatie, dat wil zeggen iets aanvaarden zoals het is, is niet simpelweg een knop omdraaien. Het is een proces. Het acceptatieproces. Dit proces kent diverse fasen, die verschillen per theorie. Onderstaande fase-indeling vind ik zelf heel herkenbaar. 

1e fase: Ontkenning. We hebben een probleem maar doen net of het probleem er niet is. Het voornaamste kenmerk is minder aanwezig zijn en stil worden.

2e fase: Vluchten. We merken dat ontkennen niet helpt om het probleem op te lossen. We proberen geestelijk en/of fysiek weg te vluchten. Denk aan het vluchten in drank of werk of letterlijk ergens ver weg gaan.

3e fase: Vechten. Het probleem blijft ons achtervolgen. Vluchten helpt niet. Het probleem wordt een zo grote belasting dat we vijandig en agressief worden naar degene die volgens ons het probleem veroorzaakt. 

4e fase: Acceptatie: We komen uiteindelijk tot de conclusie dat, hoe hard we ook vechten, het probleem niet wordt opgelost. Er rest nog slechts één optie, acceptatie. Er zijn dingen die je niet kunt oplossen of veranderen. 

Denk aan de vrouw die, na vele jaren huwelijk, nog steeds probeert om haar man te veranderen en de daaraan gekoppelde ruzies, die hen uitputten. Het enige wat overblijft, is acceptatie en de rust die het oplevert. 

Als je op dit moment een probleem hebt, onderzoek in welke fase je bent. Ben eerlijk tegen jezelf. Misschien probeer je iets te veranderen, waarvan je kunt vermoeden dat je het niet kunt veranderen. Maak dan direct de stap naar de laatste fase. Accepteer je situatie. . 

Los laten

Zoals accepteren een proces is, zo is loslaten een kwestie van oefenen. Ik vergelijk het met de kunst om met drie ballen te jongleren. Ik kocht drie ballen en begon ze een voor een in de lucht te gooien. Ik kon een vangen, maar de andere twee vielen op de grond. Ik bleef dit oefenen tot ik na een paar dagen de ballen een aantal keren kon opvangen. Na drie weken stond de teller op 25 keer opvangen. Zo is het ook met los laten. Het lukt niet direct. Maar na verloop van tijd zal je merken dat het steeds beter gaat. Als je in het gedichtje van Toon Hermans het woord sterven vervangt door los laten, kun je ook zeggen. "Los laten doe je iedere dag een beetje en op een dag, dat weet je, komt ook het laatste beetje".

De eerste stap in 'los laten' is je bewust zijn van de gedachte die steeds door je hoofd gaat en die belastend voor je is. Vaak gaat het om verdriet of boosheid dat een ander je heeft aangedaan. Het kunnen ook zorgen zijn over je gezondheid of van je naasten of de zorgen over geld of over gebeurtenissen in het verleden of je angsten voor de toekomst. Vaak is het zo dat je gedachten erger zijn dan de oorsprong ervan. "De mens lijdt het meest onder het lijden dat hij vreest". 

Er zijn nog twee oplossingen om bij het loslaten te helpen. De eerste is om de bron van de problemen weg te nemen. Bijvoorbeeld: de ruzie met iemand kun je ook uitpraten. Hiermee haal je geheel of grotendeels de belasting die het in je hoofd met zich brengt, weg. De tweede is het uiten van je emoties die worden opgeroepen door het probleem. Denk aan huilen als je verdriet hebt of schreeuwen als je boos bent. Tot slot. Lees voor de kunst van het 'los laten' ook nog eens het inzicht over relativeren. 

Mediteren 

In deel drie over Mindfulness zal ik ingaan op het thema 'Mindfull Mediteren'.

Toepassingen bij dit inzicht

- Probeer de zeven kenmerken uit je hoofd te leren. Gebruik het als gereedschap bij het oplossen van je dagelijkse problemen. Wat een hamer en een zaag zijn voor de timmerman, zijn de zeven kenmerken voor de levenskunstenaar. 

- Als je met succes een van de zeven kenmerken hebt toegepast, laat het dan weten via 'Contact '. Praktijk voorbeelden kunnen helpen om de kennis over de kenmerken verder te verdiepen.

 

Mocht je nog vragen hebben of een opmerking naar aanleiding van dit inzicht, laat het dan weten via 'Contact'.